Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΣΙΜΑΤΗ*
Επιμένω στον τίτλο «Συμβάσεις Δανεισμού» και όχι στο όνομα «Μνημόνιο» που κυκλοφορεί παραπλανητικά, για να θυμίζω πάντοτε ότι όταν λέμε «Μνημόνιο» πρόκειται για τις τρεις Συμβάσεις Δανεισμού που, με συνενοχή όλων των κομμάτων και όλων των μεγάλων ΜΜΕ, κρατήθηκαν και κρατούνται στο σκοτάδι.
Ας δούμε, λοιπόν, για ποιες «Συμβάσεις» μιλάμε: η πρώτη από τις τρεις ήταν η «Σύμβαση Δανειακής Διευκόλυνσης», η οποία ήταν και η βασική σύμβαση δανεισμού, από την ισχύ της οποίας θα εξαρτιόταν η ισχύς των άλλων δύο και όλων των μετέπειτα «επικαιροποιημένων» Μνημονίων.
Η δεύτερη ήταν η Σύμβαση με τίτλο «Μνημόνιο Συνεννόησης»
και η τελευταία ήταν εκείνη με την οποία ενέκρινε το ΔΝΤ τους όρους του Διακανονισμού Χρηματοδότησης Αμέσου Ετοιμότητας και τη Συμμετοχή της Ελλάδας στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης.
Οι δύο πρώτες Συμβάσεις Δανεισμού, η «Σύμβαση Δανειακής Διευκόλυνσης» και το «Μνημόνιο Συνεννόησης», υπογράφονται από την Ελλάδα και τα άλλα δέκα έξι κράτη-μέλη της ευρωζώνης. Ημερομηνίες υπογραφής: η «Σύμβαση Δανειακής Διευκόλυνσης» στις 8.5.2010, το «Μνημόνιο Διευκόλυνσης» στις 3.5.2010 και η Συμφωνία Εγκρισης του ΔΝΤ στις 11.5.2010 (η επιστολή-απάντηση του ΔΝΤ στην από 3.5.2010 επιστολή των εκπροσώπων της Ελλάδας). Αυτό που ονομάστηκε παραπλανητικά «Μνημόνιο» δεν ήταν η Σύμβαση «Μνημόνιο Συνεννόησης», που αναφέραμε πιο πάνω, αλλά ο ν.3845/2010, που δημοσιεύθηκε πριν απότη θέση σε ισχύ των Συμβάσεων Δανεισμού, περιείχε ένα μέρος του «Μνημονίου Συνεννόησης» ανυπόγραφο και περιείχε εφαρμογές αυτού του Μνημονίου πριν από τη θέση του σε ισχύ. Ολα αυτά, για να μη γίνει σαφώς αντιληπτή η πλήρης παράκαμψη της Βουλής.
Είπαμε ότι η πρώτη και η τελευταία έχουν τη βαρύτερη πολιτική σημασία, γιατί με την πρώτη, τη «Σύμβαση Δανειακής Διευκόλυνσης», η Ελλάδα, ως οφειλέτης («δανειολήπτης») και ως κυρίαρχο κράτος, δένεται κυριολεκτικά χειροπόδαρα απέναντι στους δανειστές της, ενώ η τρίτη, χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο, αποτελεί μόνο το καταφατικό νεύμα του «Μεγάλου Αδελφού» πάνω στο όλο δέσιμο. Οι πρωτοφανείς όροι δανειακών συμβάσεων μπορούσαν να έχουν την πατρότητα μόνο του ΔΝΤ, που έχει τη μακρά εμπειρία εκμετάλλευσης του Τρίτου Κόσμου. Η δεύτερη Σύμβαση, το «Μνημόνιο Συνεν�όησης», περιέχει τα -πρωτοφανούς σκληρότητας- μέτρα που είναι υποχρεωμένη η Ελλάδα να πάρει για την εκτέλεση της πρώτης Σύμβασης.
Οι Συμβάσεις Δανεισμού περιέχουν σοβαρές παραβάσεις θεμελιωδών αρχών και κανόνων και των τριών επιπέδων νομιμότητας: του Συντάγματος, του Ευρωπαϊκού Δικαίου και του Διεθνούς Δικαίου. Λόγω του μεγάλου αριθμού των παραβιάσεων, τις έχω κατατάξει σε μεγάλες κατηγορίες, τις οποίες έχω επανειλημμένα δημοσίως προσδιορίσει. Για μια ευρύτερη, αλλά όχι πλήρη νομική τεκμηρίωση των περιπτώσεων παραπέμπω στο πόνημά μου: «Οι Συμφωνίες Δανεισμού της Ελλάδας με την Ε.Ε. και το ΔΝΤ», το οποίο παραχώρησα δωρεάν στο Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών, ο οποίος και το εκτύπωσε το� Σεπτέμβριο του 2010 και από τότε το διανέμει δωρεάν σε κάθε ενδιαφερόμενο.
Ας δούμε τις βασικές κατηγορίες των σοβαρών παραβιάσεων της νομιμότητας:
α) Η παραίτηση «αμετακλήτως και άνευ όρων» από κάθε ασυλία εθνικής κυριαρχίας και από κάθε άλλη ασυλία που έχει η Ελλάδα με βάση το εθνικό και το υπερεθνικό δίκαιο (άρθρο 14§5 «Σύμβασης Δανειακής Διευκόλυνσης» και Παράρτημα 4). Πρόκειται για πρωτοφανή όρο στην πρακτική διεθνών συμβάσεων, για τον οποίο δεν έχω παράδειγμα χρησιμοποίησής του σε άλλη διεθνή σύμβαση δανεισμού από τότε που υπάρχει συγκροτημένο με αρχές Διεθνές Δίκαιο. Ο όρος αυτός ενέχει σοβαρότατη παραβίαση της αρχής σεβασμού της κυριαρχίας του κράτους, που εγγυώνται το Σύνταγμα και το Διεθνέ� Δίκαιο και απειλεί σοβαρά τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελληνική Δημοκρατίας.
β) Η ολοκληρωτική δέσμευση υπέρ των δανειστών των Συμβάσεων Δανεισμού και απέναντι σε κάθε δανειστή της Ελλάδας, του παρελθόντος ή του μέλλοντος, του συνόλου της δημόσιας περιουσίας (ακίνητης, κινητής, χρηματικής, αξιογράφων και άλλων δικαιωμάτων, πηγών επίγειου, υπόγειου και υποθαλάσσιου πλούτου κ.λπ.) (άρθρο 4). Με βάση δε τον παραπάνω πρώτο όρο παραίτησης από τις ενστάσεις εθνικής κυριαρχίας και κάθε άλλης ένστασης, είναι δεσμευμένα υπέρ των δανειστών και όλα τα αγαθά που δεν κατάσχονται λόγω του σκοπού των, όπως εκείνα που προορίζονται για την εθνική ά�υνα και την ασφάλεια του κράτους και για τις λοιπές ουσιώδεις λειτουργίες του κράτους, καθώς και εκείνα που συνιστούν ιστορική και πολιτισμική κληρονομιά και προστατευόμενα μνημεία του φυσικού περιβάλλοντος.
γ) Με τους δύο παραπάνω όρους συνδέεται και ο όρος, σύμφωνα με τον οποίο οι δανειστές έχουν το δικαίωμα, εφόσον συμφωνήσουν όλοι, να μεταβιβάσουν τα δικαιώματά τους από τις Συμβάσεις Δανεισμού σε τρίτο (εταιρεία, οργανισμό, κράτος κ.λπ.) (άρθρο 2§2). Η πολιτική σημασία αυτού του όρου σε συνδυασμό με τους δύο προηγούμενους όρους είναι πολύ μεγάλη, γιατί αποτελεί τη συμβατική βάση υποχρεωτικής ένταξης της Ελλάδας σε πολιτικό μπλοκ που το συγκροτούν οι δανειστές και ολόκληρη η Ε.Ε. και τα συμφέροντα που εκπροσωπεί το ΔΝΤ. Οι συνέπειες είναι πολύ βαριές: η εξωτερι�ή πολιτική της Ελλάδας είναι πλήρως δεσμευμένη με τα συμφέροντα του μπλοκ.
δ) Στις Συμβάσεις Δανεισμού και κυρίως στη «Σύμβαση Δανειακής Διευκόλυνσης» υπάρχουν διάσπαρτες λεόντειες διατάξεις εις βάρος της Ελλάδας, που παραβιάζουν την αρχή της συμβατικής και της αναλογικής ισότητας. Οι λεόντειες διατάξεις είναι τόσο πολλές, ώστε οι Συμβάσεις Δανεισμού να είναι στο σύνολό τους λεόντειες, με δικαιώματα μόνο των δανειστών, χωρίς αντίστοιχα δικαιώματα του δανειολήπτη.
ε) Το Μνημόνιο Συνεννόησης και όλα τα μεταγενέστερα «επικαιροποιημένα» Μνημόνια, τα οποία περιλαμβάνουν τα μέτρα που είναι υποχρεωμένη η Ελλάδα να παίρνει για να εξυπηρετεί το δάνειο, περιέχουν πάρα πολλές παραβιάσεις ή βάσεις για παραβίαση δικαιωμάτων των εργαζομένων, των συνταξιούχων και γενικά των κοινωνικά ασφαλισμένων, των φορολογουμένων και όλων όσοι υπόκεινται σε επιβολή οικονομικών βαρών. Σ' αυτή την κατηγορία υπάγονται και οι περικοπές νομοθετημένων μισθών, συντάξεων και επιδομάτων, εναντίον των οποίων έχουν ασκηθεί και εκκρεμούν αιτήσεις �κυρώσεως στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Πρέπει εδώ να επισημάνω ότι οι παραβιάσεις των εγγυήσεων των μισθωτών και των συνταξιούχων είναι κατάφωρες με βάση το Σύνταγμα, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και το Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε., καθώς και με βάση την πάγια νομολογία του Αρείου Πάγου και των ευρωπαϊκών δικαστηρίων. Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Ρουμανίας και της Λετονίας αντιστοίχως έκριναν αντισυνταγματικές τις αντίστοιχες περικοπές των συντάξεων. Τώρα, περιμένουμε να κρίνουμε το δικό μας κριτή των θεμελιωδώ! ν δι� �αιωμάτων των Ελλήνων.
στ) Οι Συμβάσεις Δανεισμού για να είναι έγκυρες και να μπορούν να εφαρμόζονται στο εσωτερικό της χώρας μας, έπρεπε να επικυρωθούν και να κυρωθούν από τη Βουλή με πλειοψηφία των τριών πέμπτων των βουλευτών (180 βουλευτές). Αυτό δεν έγινε. Δεν βρέθηκε μέχρι σήμερα κανένα κόμμα και, όσο μπορώ να γνωρίζω, κανένας βουλευτής, που να ζήτησε επισήμως όχι μόνο την κύρωση των Συμβάσεων από τη Βουλή, άλλα ούτε τη διανομή των κειμένων που υπέγραψε η χώρα μας και δεσμεύτηκε με τη χειρότερη και ειδεχθέστερη μορφή δέσμευσης της ιστορίας της. Κανείς από το αντιπροσωπευτικό �ώμα δεν είχε το ενδιαφέρον να μάθει ο ίδιος και, αν ο ίδιος γνώριζε, να πληροφορηθεί ο ελληνικός λαός τον οποίο αντιπροσωπεύει, ποιες και τι είδους δεσμεύσεις είχε δεχθεί η χώρα μας. Αλλά και κανένα μεγάλο ραδιοτηλεοπτικό ή έντυπο ΜΜΕ, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, αισθάνθηκε το καθήκον να ενημερώσει τον ελληνικό λαό για τις υποχρεώσεις που του φόρτωσαν ερήμην του. Πρέπει, δε, να επισημάνουμε ότι η παράκαμψη της Βουλής συνεχίζεται με τα λεγόμενα «επικαιροποιημένα» Μνημόνια, τα οποία, με βάση το Προοίμιο του βασικού «Μνημονίου Συνεννόησης», αποτελού! ν δε� �μευτικές διεθνείς συμβάσεις. Η παράκαμψη της Εθνικής Αντιπροσωπείας αποτελεί σοβαρή παραβίαση του Συντάγματος και σοβαρή ανωμαλία του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Επισημαίνουμε ότι στις Συμβάσεις Δανεισμού παρατηρεί κανείς μια πρακτική που είναι νέα στην Ευρώπη και, για ορισμένες περιπτώσεις, νέα και σε ολόκληρο τον κόσμο. Αναφέρουμε μερικές μορφές αυτής της πρακτικής:
α) Σωρεία παραβιάσεων θεμελιωδών αρχών του δικαίου και δικαιωμάτων του ανθρώπου, σε έκταση άγνωστη μέχρι σήμερα στο Διεθνές Δίκαιο,
β) σωρεία εξευτελιστικών για τον οφειλέτη όρων των Συμβάσεων Δανεισμού, και
γ) δικολαβικού χαρακτήρα τεχνική στη σύνταξη διεθνών συμβάσεων. Μεταξύ των εξευτελιστικών όρων για το ελληνικό κράτος είναι η υποχρέωση βεβαίωσης από δύο νομικούς συμβούλους του Κράτους (που είναι υπάλληλοι του δανειολήπτη!) ότι οι Συμβάσεις είναι σύμφωνες και σωστές με βάση το ελληνικό δίκαιο. Πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι, δυστυχώς, βρέθηκαν νομικοί σύμβουλοι του κράτους να τελέσουν αυτή την πράξη. Αναφέρουμε, επίσης, την υπαγωγή των Συμβάσεων στο αγγλικό δίκαιο, ενώ η Αγγλία δεν έχει καμιά σχέση με αυτές. Μέχρι τώρα ξέραμε ότι οι διεθνείς συμβάσεις συ�τάσσονται και ελέγχονται νομικά από τα υπουργεία Εξωτερικών ή/και από νομικές υπηρεσίες διεθνών οργανισμών, όπου υπηρετούν ειδικοί στο Διεθνές Δίκαιο. Αυτό άλλαξε σε δύο περιπτώσεις μέχρι σήμερα: στην περίπτωση το διαβόητου Σχεδίου Ανάν για το Κυπριακό, που παραβίαζε όλες τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου και της δημοκρατίας, και στην προκείμενη περίπτωση των Συμβάσεων Δανεισμού της χώρας μας. Και στις δύο περιπτώσεις, τα σχετικά κείμενα συντάχθηκαν από το ίδιο δικηγορικό γραφείο του Λονδίνου με την ίδια δικολαβική τεχνική και με τον ίδιο όγκο παραβ! ιάσε ων. Θα πρέπει η Κυβέρνηση να ανακοινώσει αν και πόσα χρήματα κατέβαλε στο δικηγορικό αυτό γραφείο για αμοιβή -δεδομένου ότι, σύμφωνα με τις Συμβάσεις, την Ελλάδα βαρύνει κάθε δαπάνη του δανεισμού της. Ολα αυτά δημιουργούν τεράστιες ανησυχίες για το πού βαδίζει η Ευρώπη, αφού όλα αυτά προέρχονται από την καρδιά της Ευρώπης. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι από την Ευρώπη δεν προήλθε μόνον ο υψηλότερος πολιτικός πολιτισμός, αλλά και τα μεγαλύτερα ειδεχθή εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
Οι παραβιάσεις θεμελιωδών αρχών και εγγυήσεων του υπερκείμενου δικαίου (Συντάγματος, Ευρωπαϊκού και Διεθνούς Δικαίου), τόσο με τους παράνομους όρους και διατάξεις όσο και λόγω της παράκαμψης της Εθνικής Αντιπροσωπείας, καθιστούν τις Συμβάσεις Δανεισμού «δικαίω» ανυπόστατες. Επιπλέον, η σκληρότητα και ο απάνθρωπος χαρακτήρας πολλών όρων και λεόντειων διατάξεων, η άσκηση μέσω αυτών πολιτικής και οικονομικής βίας, με βάση τη σχετική απαγόρευση της Σύμβασης της Βιέννης του 1969, η πλήρης περιφρόνηση της ανθρώπινης αξίας, της ύπατης εγγυημένης αξίας στον κ�σμο, και οι δυσμενέστατες συνέπειες για τα ασθενέστερα και τα ευρύτερα στρώματα του ελληνικού λαού χωρίς αναλογική επιβάρυνση των οικονομικά ισχυρών, καθιστούν τις Συμβάσεις ειδεχθείς.
Το ανυπόστατο των Συμβάσεων Δανεισμού σημαίνει ότι ολόκληρη η εξουσία που ασκείται για την εφαρμογή τους είναι εκτός Συντάγματος και η εξουσία που ασκούν οι δανειστές μας μέσω της «τρόικας» είναι παράνομη -είναι «εξουσία κατοχής», όπως συχνά επισημάνθηκε. Πρέπει, όμως, να έχουμε υπ' όψιν μας, ότι αν δεν ανατραπούν αυτές οι Συμβάσεις, δεσμεύουν de facto το σύνολο της εξωτερικής και της οικονομικής πολιτικής και κάθε ελευθερία κίνησης της Ελλάδας. Με αυτές τις συμβάσεις, έστω και ανυπόστατες, η Ελλάδα δεν είναι ανεξάρτητο κράτος.
Και όμως, δεν είμαστε σε αδιέξοδο, όπως δεν είχαμε φθάσει σε αδιέξοδο ούτε κατά την υπογραφή των Συμβάσεων. Μια σθεναρή κυβέρνηση μπορεί να αλλάξει άρδην τα πράγματα, όπως μπορούσε και τον Μάιο του 2010. Μπορεί και έχει υποχρέωση να αξιώσει, με νέες διαπραγματεύσεις, την πλήρη αποκατάσταση της συνταγματικής, της ευρωπαϊκής και της διεθνούς νομιμότητας, που ανέτρεψαν οι Συμβάσεις Δανεισμού. Εχει τη δυνατότητα από την ίδια τη βασική Σύμβαση να θέσει το ζήτημα νομιμότητας και ισχύος των Συμβάσεων στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Σε περίπτωση άρνησης των �υρωπαίων «εταίρων» μας, τότε, δικαιωμένη απέναντι στο λαό, θα μπορούσε ελεύθερα να αντιμετωπίσει το ζήτημα των ειδεχθών συμβάσεων. Αυτή την υποχρέωση αποκατάστασης της συνταγματικής και της υπερεθνικής νομιμότητας, η οποία δεν είναι μόνο ηθική, αλλά και συνταγματική, δεν την έχει μόνο η κυβέρνηση της χώρας. Την έχουν ολόκληρη η πολιτική ηγεσία της Βουλής και όλα τα όργανα του πολιτεύματος. Και υπεράνω όλων, την έχει ο λαός, ο οποίος, όπως γίνεται στην ιστορία της ανθρωπότητας, εκφράζεται πάντοτε τελευταίος -σύμφωνα και με το ακροτελεύτιο άρθρο του Συ! ντάγ ματος.
* Ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 2 Μαΐου 2011
