Ο κ. Γιάνης Βαρουφάκης (ΓΒ) επιχειρεί εδώ ανασκευή της κριτικής που ασκήθηκε στο άρθρο του για την Θλιβερή Άλγεβρα της Επαναγοράς (εδώ), την οποία (κριτική) χαρακτήρισε ως «διαπόμπευση». Αναφέρεται σε σχόλια αναγνωστών στο protagon και σε περίοπτη θέση έχει τη δική μου ανάλυση (εδώ). Θα ξεκινήσω με κάποια διαδικαστικά.
<>Καθ' όσον με αφορά, στην κριτική μου περιορίσθηκα σε τρία συγκεκριμένα σημεία τα οποία χαρακτήρισα λάθη και ακροβατισμούς – χωρίς επιθετικούς προσδιορισμούς. Προσπερνώντας τα ευφυολογήματα περί μαρουλιών και τα υπονοούμενα περί ψυχολογικής ή επαγγελματικής επένδυσης στη δική του απάντηση θα έλεγα ότι επιθυμία και ευχή μου είναι να καταφέρουμε κάποτε να συζητάμε επί συγκεκριμένων ζητημάτων, με πραγματικά στοιχεία και όχι με προθέσεις, με γραμμές αντιπαράθεσης εκ των προτέρων, με επιλεκτικές ερμηνείες, ή αυθαίρετα στοιχεία. Γι' αυτό σταματώ εδ�! � την αναφορά μου στα διαδικαστικά. Στα δε παρακάτω θα περιοριστώ στα ζητήματα που αφορούν την επίμαχη θλιβερότητα της άλγεβρας.Επί της ουσίας
Η δική μου κριτική αφορούσε (α) τρία σημεία της ανάλυσης ΓΒ τα οποία χαρακτήρισα λάθη ή ακροβατισμούς και (β) την αντιμετώπιση της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών από περιορισμένη οπτική γωνία.
Υποχρεούμαι να τα πάρω με τη σειρά υπό το φως της ανασκευής από τον ΓΒ.
Τα τρία σημεία
Θα ακολουθήσω αντίστροφη πορεία, ξεκινώντας από το τελευταίο.
1. Ισχυρίσθηκα πως ο καμβάς του ΓΒ σχετι�ά με τον ενδεχόμενο ρόλο των hedge funds στην επαναγορά υφάνθηκε με βάση αυθαίρετα στοιχεία και συλλήβδην ένταξη των πάντων (πλην ελληνικών φορέων) στη συνομοταξία των τζογαδόρων. Στην ανασκευή του δεν αναφέρθηκε καν στο σημείο αυτό. Υποθέτω πως αποδέχεται την κριτική μου.
2. Χαρακτήρισα λανθασμένο τον χαρακτηρισμό της επαναγοράς ως κούρεμα €14 δισ των ελληνικών τραπεζών. Ενώ αρχικώς αναφέρθηκε σε διαγραφή με μια μονοκονδυλιά €14 δισ από τα βιβλία των τραπεζών, στην ανασκευή του αναφέρεται σε απώλεια δυνητικής ρευστότητας €6.5 δισ. Παραμένει αναπάντητ! ο το �! �ρώτημα «τι έχουν γράψει στα βιβλία τους οι τράπεζες; τι διαγράφουν και τι εγγράφουν με την επαναγορά;». Επιμένοντας στην άποψη περί κουρέματος (στη ρευστότητα πια, όχι στις αξίες) ισχυρίζεται πως τα ομόλογα PSI γίνονται δεκτά ως ενέχυρο με κάλυψη 70% της ονομαστικής αξίας. Δυστυχώς, η πραγματικότητα είναι διαφορετική – πράγμα που μόλις επιβεβαίωσα (για κάθε ενδεχόμενο!) σε επικοινωνία με αρμοδίους (treasurers) δυο τραπεζών. Τα ομόλογα PSI ενεχυριάζονται με «κούρεμα» 10.5% επί της αγοραίας αξίας (market value) και όχι της ονομαστικής – υποχρεωτικά δε, σύμφωνα με τ� μεθοδολογία και διαδικασίες της ΕΚΤ. Δηλαδή, περίπου στο 25% (και όχι στο 70%) της ονομαστικής αξίας και η σχετική τραπεζική ρευστότητα είναι μόλις €3.5 δισ και όχι €10.5 δισ, όπως ισχυρίζεται ο ΓΒ. Το κούρεμα που βλέπει τώρα ο ΓΒ, λιγότερο από το μισό του αρχικού ισχυρισμού του, απλώς δεν υπάρχει - ακόμη και με όρους ρευστότητας αντί αξίας. Όσον αφορά το «κούρεμα επί των αξιών», εάν δεν τεκμηριωθεί η εγγραφή στα βιβλία των τραπεζών σε αξία €15 δισ, ή €10.5 δισ, ή οποιαδήποτε αξία διαφορετική από αυτήν που προβλέπει το IAS 39, απλώς δεν υφίσταται! Ο ισχυρισμός περί κο! υρέμ�! �τος από την επαναγορά εξακολουθεί να μη στηρίζεται πουθενά! Εν τω μεταξύ το κούρεμα της «διαγραφής με μια μονοκονδυλια από τα βιβλία €14 δισ», γίνεται «κούρεμα ρευστότητας €6.5 δισ», με την επίκληση κάποιας πολιτικής ενεχυριασμού! Έτσι ο ισχυρισμός περί κουρέματος σώζεται με το πέρασμα από τις αξίες στη ρευστότητα, αδιαφορώντας για τον υποδιπλασιασμό του μεγέθους του. Τώρα που τυχαίνει να μην υπάρχει τέτοια πολιτική ενεχυριασμού πώς θα εξελιχθεί το επιχείρημα;
3. Ερχόμαστε στο τι είπε το Eurogroup. Η απόφαση της 27/11 αναφέρεται «χαλαρά» στο ζήτημα της επανα�οράς. Την αναφέρει ως «ελληνική πρωτοβουλία», ως «πιθανή» και «ενδεχόμενη». Επίσης, στην απόφαση δεν αναφέρεται στόχος μείωσης του χρέους εδώ και σήμερα κατά €40 δισ. Τα ποσοτικά των στόχων έχουν προκύψει από διαρροές και ερμηνείες – όπως και το γεγονός πως κάθε άλλο παρά «χαλαρή» είναι η αντιμετώπιση της επαναγοράς. Οι διαρροές είναι από διαφορετικές πλευρές των εν εξελίξει διαπραγματεύσεων ανάμεσα στις συνιστώσες της τρόικας. Όμως δεν προκύπτει από πουθενά πως η επικρατούσα προσέγγιση της τρόικας είναι «κόβουμε ό,τι μπορούμε από δω κι από κεί κα�! � ό,τι! μας λείπει το παίρνουμε από την επαναγορά». Σημειώνω βεβαίως πως οι πολιτικά εύπεπτες περικοπές «από δω κι από κει» αθροίζονται σε μέγεθος μεγαλύτερο της εκτίμησης του ΓΒ, με βάση την οποία και με αντίστροφους υπολογισμούς, χαρακτηρίζει θλιβερή την άλγεβρα της επαναγοράς. Δεν ξέρω πόσο καταλυτική ήταν η παρέμβαση του Βαυαρού πρωθυπουργού μεσούντος του Eurogroup. Όμως, η επαναγορά χρέους δεν ήταν λύση-άλλοθι της τελευταίας στιγμής. Είχε τεθεί και στο προηγούμενο Eurogroup (το φιάσκο της 20/11) – είχαν δε κυκλοφορήσει ευρέως φήμες (διαρροές πάλι) περί πρακτικώς ανα�καστικής διαδικασίας (κούρεμα δηλαδή), με ενεργοποίηση ρητρών. Προοπτική την οποία κάποιοι – μεταξύ αυτών και ο γράφων – είχαν χαρακτηρίσει καταστροφική. Η απόρριψη του σεναρίου αναγκαστικής επαναγοράς (δεύτερο PSI) δείχνει στην κατεύθυνση εντολής «πάρτε €10 δισ δάνειο και φέρτε €30 δισ χρέους» και όχι «μας λείπουν €31 δισ χρέους, φέρτε τα από την επαναγορά». Πριν γίνουν γνωστοί οι όροι της δημόσιας προσφοράς είχα αναφερθεί στη μερική επιτυχία του προγράμματος επαναγοράς ως την πιο συμφέρουσα εξέλιξη για την Ελλάδα. (εδώ).
Ο ακροβατισμός του ΓΒ εν προκειμένω αφορά την αξιωματική αποδοχή της ερμηνείας της επαναγοράς ως back up για το μασκάρεμα του συμβιβασμού της 27/11 ως «οριστικής» λύσης. Ούτε καν ο Σόιμπλε μερικές ώρες μετά το Eurogroup δεν αναφέρθηκε στις αποφάσεις του ως λύση – τουναντίον, μίλησε για επόμενες ρυθμίσεις εν καιρώ.
Σ' αυτό που αναμφίβολα συμφωνούμε είναι η παρατήρηση πως η επαναγορά χρέους (από ιδιώτες πιστωτές) είναι υποκατάστατο κουρέματος (του επίσημου τομέα) – δεν συμφωνούμε στο «θλιβερό» υποθέτω. Η λεπτομέρε�α είναι ότι παίζει τον ρόλο του υποκατάστατου στη συγκεκριμένη συγκυρία με τον συμβιβασμό ΔΝΤ-Ευρωζώνης σε εξέλιξη, ενώ θα μπορούσε να είναι εργαλείο στα χέρια της ελληνικής πλευράς.
Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών
Η ένεση κεφαλαίων στο τραπεζικό σύστημα συνοδεύεται από την απαίτηση (ή επιθυμία, ή ευχή) ανάκτησής τους με την επανιδιωτικοποίηση. Εάν ήταν βέβαιη η ανάκτηση του συνόλου των κεφαλαίων σε τρία ή πέντε χρόνια, δεν θα συζητούσαμε καν. Το πρόβλημα είναι πως οι εκτιμήσεις της τρόικας μέχρι το καλοκαίρι (πριν αρχίσει η διαδικασ! ία αν! αδιάρθρωσης του τραπεζικού τομέα – ΑΤΕ, Εμπορική, ΕΤΕ/Eurobank, Credit Agricole, SocGen) ήταν πως μόνον €16 δισ από τα €50 δισ είναι ανακτήσιμα. Κάποιος (για την ώρα οι Έλληνες φορολογούμενοι) θα υποχρεωθεί να αναλάβει τη διαφορά των €34 δισ ως μακροπρόθεσμο χρέος. Ως εκ τούτου, η ανακεφαλαιοποίηση καλείται να ικανοποιήσει σειρά αλληλοσυγκρουόμενων στόχων, όπως: (α) ελαχιστοποίηση του μακροπρόθεσμου χρέους, (β) παροχή ρευστότητας στην οικονομία, (γ) προστασία της οικονομίας από ενδεχόμενη άντληση ρευστότητας, (δ) προστασία του ευρωσυστήματος. Όποιος θέλει μπορεί να θεωρεί όπως ο ΓΒ, πως δεν έχει σημασία ο τρόπος προσδιορισμού των αναγκών ανακεφαλαιοποίησης. Μπορεί με άνεση να αδιαφορεί και για τις επιπτώσεις αναδιαρθρώσεων ενεργητικού των τραπεζών – ευτυχώς η Ευρωζώνη δεν είναι ανάμεσα σ' αυτούς. Καλώς ή κακώς, η ανακεφαλαιοποίηση είναι και κανονιστική απαίτηση. Γι' αυτό έχει σημασία τι εγγράφει κάθε τράπεζα και πώς στα βιβλία της, τι είναι κούρεμα και τι δεν είναι. Γι' αυτό έχει σημασία και η φορορύθμιση ως «αντάλλαγμα» για την απώλεια δυνητικού οφέλους και κίνητρο για συμμετοχή στο πρόγραμμα επαναγοράς χρέους.
Υστερόγραφο
Ο ΓΒ ανακαλεί μια μεταξύ μας ανταλλαγή πριν από ενάμισι χρόνο (το τελευταίο σχετικό δικό μου εδώ) ισχυριζόμενος πως η «πραγματικότητά του» την οποία ελέγχω έχει επιβεβαιωθεί. Η ανταλλαγή αφορούσε την αξιοπιστία των προσομοιώσεων που παρουσίαζε σε σενάρια του τότε ΥΠΟΙΚ και της τρόικας. Στις προσομοιώσεις η εξέλιξη του χρέους εμφανιζόταν εκρηκτικώς εκρηκτική – πάλι, όμως, έμενε έξω ένα άλλο «βοήθημα»: τα €50 δισ ιδιωτικοποιήσεων. Δεδομένου ότι το μη βιώ�ιμο του χρέους δεν αμφισβητήθηκε και μετά τη διόρθωση των προσομοιώσεων, μου είναι δύσκολο να αντιληφθώ τι έχει επιβεβαιωθεί. Αναρωτιέμαι κατά πόσον η εγγενής εκρηκτικότητα του χρέους θα επιβεβαιωνόταν από τις προσομοιώσεις με τα σημερινά δεδομένα: προφίλ χρέους, όροι εξυπηρέτησης, προβλέψεις δανειακής σύμβασης.
