Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας πήρε ένα μεγάλο πολιτικό ρίσκο στις 31 Οκτώβρη για να κρατήσει την Ελλάδα στη ζώνη του ευρώ. Οι άλλοι ηγέτες της ζώνης του ευρώ φαίνεται να αναγνωρίζουν πλέον ότι η χώρα χρειάζεται περισσότερο χρόνο και μεγαλύτερη ανακούφιση από τις υποχρεώσεις του χρέους της για να επιβιώσει.
Η λήψη αποφάσεων της ερχόμενης εβδομάδας μπορεί να εξασφαλίσει την απελευθέρωση της επόμενης δόσης 31,5 δισ. στην Ελλάδα. Ωστόσο, μια πιθανή επαναγορά χρέους δεν θα αντιστρέψει την φθίνουσα οικονομική και πολιτική κατάσταση της χώρας. Ούτε τα περαιτέρω € 13,5 δισ. περικοπών στον προϋπολογισμό και οι αυξήσεις φόρων που ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς αποδέχθηκε δημοσίως την Τετάρτη, με κίνδυνο κατάρρευσης του κυβερνητικού συνασπισμού.
Ο νέος προϋπολογισμός που παρουσίασε ο Σαμαράς στο κοινοβούλιο του στις 31 Οκτωβρίου δείχνει ότι το δημόσιο χρέος στην Ελλάδα θα γιγαντωθεί σχεδόν διπλάσιο από το μέγεθος της οικονομίας το 2013, ή 189,1 τοις εκατό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Τα είδη των πλεονασμάτων του προϋπολογισμού που χρειάζονται για να επανέλθει το επίπεδο του χρέους υπό έλεγχο δεν είναι ιστορικά εφικτά για την Ελλάδα.
Η ιδέα επαναγοράς του χρέους είναι ελκυστική, κυρίως επειδή επιτρέπει στη Γερμανία να συμφωνήσει σε μείωση του χρέους για την Ελλάδα, χωρίς να χρειάζεται να περάσει τις δικές της κόκκινες γραμμές. Σύμφωνα με την επαναγορά, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, το μόνιμο ταμείο διάσωσης της ζώνης του ευρώ, κατά πάσα πιθανότητα θα δανείσει στην Ελλάδα χρήματα για να αγοράσει τα ομόλογα της από τους επενδυτές στις τρέχουσες, μειωμένες τιμές της αγοράς.
Εδώ είναι το πρόβλημα, όμως: η επαναγορά χρέους έχει δυσμενείς επιπτώσεις. Όπως έδειξε ο Jeremy Bulow, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ σε ένα κοινό έγγραφο με τον Kenneth Rogoff του Χάρβαρντ κατά τη διάρκεια της κρίσης της Λατινικής Αμερικής της δεκαετίας του 1980, η επαναγορά τείνει να ανεβάζει την τιμή των υπόλοιπων ομολόγων, αφήνοντας την αγοραία αξία του χρέους μιας κυβέρνησης ουσιαστικά ίδια. Για την Ελλάδα, ο Bulow μας λέει, «Αυτή είναι μια περίπτωση όπου προτείνονται δαπάνες για τους σκοπούς ενός λογιστικού παραμυθιού».
Επιπλέον, η εξαγορά θα μπορούσε να αντιμετωπίσει μόνο ένα μέρος, περίπου το 40 τοις εκατό, των 340 δισεκατομμυρίων ευρώ από το ιδιωτικό χρέος στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τους ερευνητές της Eurobank στην Ελλάδα, μια αγορά ιδίων ομολόγων € 30 δισ. που λειτουργεί αποτελεσματικά θα μειώσει περίπου 12 ποσοστιαίες μονάδες χρέους στην Ελλάδα μέχρι το 2020, και πάλι πάνω από το στόχο του 120 τοις εκατό του ΑΕΠ που έχει θέσει το ΔΝΤ.
Αυτό που χρειάζεται τώρα είναι μια διαγραφή του ελληνικού δημόσιου χρέους από τους επίσημους πιστωτές, όπως πρότεινε πρόσφατα το ΔΝΤ. Οι επίσημοι δανειστές κατέχουν περίπου το 60 τοις εκατό του ελληνικού δημόσιου χρέους.
Βλέπουμε ήδη το περίγραμμα μιας πιθανής συμφωνίας, αν και αυτό θα απαιτούσε εξαιρετικό πολιτικό θάρρος, καθώς και νομικές αλλαγές στη Γερμανία, στην Αθήνα και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η Γερμανία και άλλες χώρες δανειστές θα πρέπει να αποδεχθούν μια διαγραφή του χρέους προς αυτές, και το λιγότερο θα πρέπει να δεσμευτούν άμεσα για την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών όταν αυτή κριθεί δυνατή, ένα βήμα που θα μπορούσε να αφαιρέσει έως και 50 δισ. ευρώ από τις υποχρεώσεις της κυβέρνησης.
Η πρώτη προτεραιότητα από την αρχή του προγράμματος ήταν να ξαναχτιστεί το δυσλειτουργικό ελληνικό σύστημα είσπραξης φόρων. Τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά: από τον Ιανουάριο, η φορολογική υπηρεσία έχει μείνει χωρίς τον ανεξάρτητο επικεφαλή της που η κυβέρνηση είχε υποσχεθεί. Σε εξίσου αποκαρδιωτικές ειδήσεις, όταν ο δημοσιογράφος Κ.Βαξεβάνης δημοσίευσε πρόσφατα λίστα με 2000 και πλέον τραπεζικούς λογαριασμούς Ελλήνων στην Ελβετία, διώχθηκε ποινικά. Το δικαστήριο τον έκρινε αθώο για παραβίαση της ιδιωτικής ζωής στις 1 Νοεμβρίου.
Μικρή έκπληξη, λοιπόν, ότι η Γερμανία ανησυχεί για το ενδεχόμενο περισσότερης βοήθειας στην Ελλάδα. Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε πρότεινε ότι τα χρήματα και τα μελλοντικά ελληνικά πλεονάσματα του προϋπολογισμού θα πρέπει να πάνε σε ειδικό ταμείο, το οποίο θα πρέπει να φυλάσσεται μακριά από την ελληνική κυβέρνηση. Αυτό φαίνεται λογικό σε πολλούς. Στην Ελλάδα πάντως έχει ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων. Η Ελλάδα θα πρέπει επίσης να συμφωνήσει ότι σε τομείς όπως η συλλογή φόρων, η απόκλιση από τους στόχους θα σημάνει την εκχώρηση περισσότερης δύναμης στους τεχνικούς της ομάδας εργασίας της ΕΕ για την Ελλάδα, οι οποίοι ήδη εργάζονται με ελληνικά υπουργεία.
Αυτά δεν είναι καταστάσεις που μας αρέσουν ή θέλουμε να βλέπουμε να επαναλαμβάνονται, αλλά η Ελλάδα είναι μια ειδική περίπτωση. Χρειάζεται το είδος των βαθιών αλλαγών που οι νέες υποψήφιες προς ένταξη χώρες της ΕΕ πρέπει τώρα να θεσπίσουν, προκειμένου να ενταχθούν – πράγμα παράδοξο για μακροχρόνιο μέλος της Ένωσης. Αν οι πολιτικοί ηγέτες λοιπόν δεν θέλουν να αναλάβουν τον κίνδυνο μιας κατάρρευσης που η ελληνική χρεοκοπία θα μπορούσε να συνεπάγεται, τότε θα πρέπει να είναι ακόμα πιο τολμηροί.
