Γράφει ο Αντώνης Κακαράς
Συγγραφέας-Αξιωματικός ε.α
Αμέσως μετά τη λήξη/αποτυχία του κινήματος του βασιλιά διατάχθηκαν όσοι εμπλέκονταν με τον έναν ή άλλο τρόπο από τους αξιωματικούς να υποβάλλουν σχετικές αναφοράς με στ�ιχεία επί των γεγονότων.
Οι αναφορές συντάσσονται υπό την πλήρη επικράτηση του απριλιανού καθεστώτος. Τίποτε δε αναφέρουν για πεποιθήσεις, για πίστη σε εξουσία, για καθεστώς δικτατορίας κ.λ.π. Οι κυβερνήτες των Πολεμικών Πλοίων ξέρουν πως εάν δείξουν και την παραμικρή προτίμηση υπέρ του βασιλιά, ή ακόμα χειρότερα εναντίον της ΄΄Εθνικής Κυβερνήσεως΄΄, όπως όλοι την αποκαλούν (και χωρίς εισαγωγικά) θα έχουν προβλήματα. Ακόμα δεν έχουν αρχίσει οι διώξεις και κανείς δε γνωρίζει ποια έκταση θα πάρουν τα μέτρα εναντίον όσων τάχθηκαν με το μέρος του �! �ασιλιά. Άρα τα γραπτά αυτά είναι και έκφραση της θέλησής τους για παραμονή στο στράτευμα, και υπό το καθεστώς της 21ης Απριλίου.
Εκτός των αναφορών των κυβερνητών και διοικητών πλοίων, υποβλήθηκαν και από άλλους, όπως π.χ. όσους υπηρετούσαν στην Κρήτη. Με προφορική εντολή του Μόραλη (σε συνέχεια διαταγής του Αρχηγείου Ναυτικού, όπως δηλώνει ο ίδιος) περιγράφουν τι συνέβη και σε τι συμμετείχαν την ημέρα εκείνη ένας ικανός αριθμός αξιωματικών. Το φαινόμενο να καλούνται να υποβάλλουν αναφορές μετά το κίνημα του βασιλιά, μπορεί να εξηγηθεί μόνον με την �ρόθεση να υποχρεωθούν σε δηλώσεις πίστης στο καθεστώς.
Τα κείμενα αυτά δεν εντοπίζονται σε αρχεία υπηρεσιών ενώ η κατάληξή τους σε ιδιωτικά αρχεία αποδεικνύει και τη σκοπιμότητα της υποβολής τους. Για τις αναφορές των αξιωματικών των υπηρεσιών στην Κρήτη η διαπίστωση που τις αφορά όλες είναι, πως έχουν συνταχθεί σε υπηρεσιακό ύφος, καταγράφουν ξερά τα γεγονότα χωρίς εξάρσεις και κρίσεις (πλην ελαχίστων), και είναι σε όλες σχεδόν καταγραμμένο ότι εκτελούσαν εντολές των ανωτέρων τους.
Το γεγονός πως όλοι οι αναφέροντες στο διάστημ! α κυρ! ιαρχίας Σολιώτη, (ήτοι υπό τον έλεγχο ΄΄κινηματιών του βασιλιά΄΄), δηλώνουν πως υπάκουαν χωρίς καμία αντίρρηση αλλά το ίδιο αναφέρουν και την επομένη με διοικητή τον Μόραλη, (ήτοι της ΄΄εθνικής κυβερνήσεως΄΄), δεν μπορεί να ερμηνευτεί ως δειλία ή καιροσκοπισμό. Τουλάχιστον για όσους αργότερα, που τους δόθηκε η ευκαιρία, εκδήλωσαν την αντιδικτατορική τους θέση.
Αλλά το ίδιο ισχύει και για τους οπαδούς της δικτατορίας, οι οποίοι δεν συνεργάσθηκαν και ανοιχτά με τους ΄΄κινηματίες΄΄.
Από το περιεχόμενο των εγγράφων αυτών προκύπτει και ο τρόπος �ου σκέπτονται και φέρονται ένα σύνολο στελεχών κάτω από τέτοιες συνθήκες. Για τα συμβάντα της 13ης Δεκέμβρη 1967 στην περιοχή Κρήτης εντοπίσθηκαν αναφορές που υποβλήθηκαν με ημερομηνία 19 και 20 Δεκεμβρίου 1967 από τους εξής:
Έφεδρος σημαιοφόρος Γ.Πωληγεώργης, σημαιοφόρος Διαχ. Α.Παύλου , ανθυποπλοίαρχοι Α.Ρίζος κυβερνήτης του ΒΠ ΖΑΚΥΝΘΟΣ, και οι Οικονομικοί αξιωματικοί Π.Νάζος , Γ.Καντουνάκης και Δ. Κότσιρης , οι υποπλοίαρχοι μάχιμοι Χ.Λυμπέρης, Γ.Γρηγοράκης , Ν.Μανταδάκης , Σ.Καλαντζόπουλος (ύπαρχος του Α/Τ ΘΥΕΛΛΑ), Π.Φίλλης (κυβερνήτης του ΒΠ ΧΑΤΖΗΚΩΣ! ΤΑΝΤ�! �Σ), Ι..Μαράκης , Γ.Φουσιάνης , Α.Θηνιάτης , Π.Χριστόπουλος, Γ.Βέλγος , Ι.Καλαμάρας , Ε.Παπαγεωργίου, πλωτάρχες μάχιμοι Σ.Αντωνιάδης , Π.Ευσταθίου , Α.Ρομποτής , Κ.Έξαρχος (κυβερνήτης ΒΠ ΣΑΚΙΠΗΣ), μηχανικοί Α.Λαζαράκος , Α.Σέκερης , Π.Παναγιωταρέας , Γ.Θεοτόκης , οικονομικοί Δ.Τομαράς , Γ.Παπαδόπουλος , Φ.Λάζαρης , χημικός Χ.Παπαευαγγέλου , φαρμακοποιός Δ.Κυριακίδης , αντιπλοίαρχοι Π.Κοσμετάτος- Μπλέσσας, Ε.Ζωγραφάκης , Χ.Γκόφας, Α.Λαζάρου, Τ.Γιαννόπουλος (γιατρός), Δ.Γενικαλιώτης, πλοίαρχοι Π.Καλογερόπουλος , Ε.Βούσουρας , Α.Ευθυμίου , και Ν. Λάχανος.
Οι αναφορές �υτές και αν ακόμα ελήφθησαν υπόψη από τον Μπακόπουλο στην Ένορκη Διοικητική Εξέταση που διενήργησε, δεν μνημονεύονται στο πόρισμά του. Πιθανό να υπάρχουν και άλλες από διάφορες υπηρεσίες, οι οποίες δε στάθηκε δυνατό να εντοπιστούν.
Κάποια σημεία καταγράφονται εδώ ως αντιπροσωπευτικά νοοτροπίας και στοχεύσεων. «… δεν υπήρχε συμφωνία των αξ/κών …Αύται οφείλοντο …εις το ακατανόητον της εναντιώσεως του Βασιλέως κατά της Εθνικής Κυβερνήσεως….ουδεμία ενέργεια ανελαμβάνετο υποστηρίζουσα την αντεπανάστασιν …ως π.χ. ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Χανίων ! φρουρ! ήσεως υπό ανδρών του ΒΝΚ ανεμετέδιδε κανονικώς τας εκπομπάς του Σταθμού των Αθηνών…» (υποπλοίαρχος Ι.Μαράκης). Είναι ο μόνος που προχωρά και σε ανοιχτή αποδοκιμασία του εγχειρήματος του βασιλιά «…καίτοι βασιλόφρων… είμαι δε πεπεισμένος εις την συμβολήν της επαναστάσεως της 21ης Απριλίου εις την εξυγείανσιν και πρόοδον του Έθνους».
Ο υποπλοίαρχος Γ.Γρηγοράκης σημειώνει πως εκτελώντας καθήκοντα αξιωματικού φυλακής επιτελείου ΑΚΙΠ «…περί ώραν 0520 μου ετηλεφώνησεν ο Στρατηγός Δ/της V/Μεραρχίας..δια να τον πάρει ο Διοικητής εις το τηλέφωνον και �τι αν εντός ημισείας ώρας δεν λάβει τηλεφώνημα, θα αναφέρει εις ΓΕΝ και ΓΕΣ ότι ο ναύσταθμος είναι εχθρικόν τμήμα…» Για ώρες ο Σολιώτης είχε απομονώσει επικοινωνιακά τις υπηρεσίες του ναυτικού και η V μεραρχία του στρατού ανησυχούσε, γιατί ήταν με το μέρος του καθεστώτος.
Ο υποπλοίαρχος Καλατζόπουλος αφού επισημάνει πως είχε διαπιστώσει την «..πειθαρχίαν αυτών {των αξιωματικών} εις την ιεραρχίαν του Σώματος…αναρωτώμεθα ποίος αντεπροσώπευε την στιγμήν εκείνην την νομιμότητα, ο Βασιλεύς ή η Εθνική Κυβέρνησις…».
Ο υποπλοίαρχος Μηχανικ�! �ς Α.Θ! ηνιάτης τονίζει πως σε περίπτωση που ο στρατός κτυπούσε το ναυτικό «..θα καταβάλλω κάθε δυνατή προσπάθεια να αποφευχθεί αιματοκύλισμα μεταξύ αθώων ναυτών και στρατιωτών…» και δεν παραλαμβάνει πιστόλι, όπως διατάχθηκαν «..καθότι μου ήτο αδιανόητον ότι ημπορούσεν να υπάρξη περίπτωσις να στρέψω όπλον εναντίον Έλληνος..».
Για το ίδιο θέμα όμως ο Οικονομικός υποπλοίαρχος Γ. Βέλγος αναφέρει, πως άκουσε το Ναυτικό Διοικητή Κρήτης να ερωτά, τι θα κάνουν εάν έλθει ο στρατός και τον αντιπλοίαρχο Ι. Βασιλειάδη να του λέγει «…ν' απαντήσετε διά των όπλων.».
Ο υποπλοίαρχος Δικαστικός Ε.Παπαγεωργίου σημειώνει πως εκτός της εντολής να παραμείνει στο επιτελείο του ΑΚΙΠ δεν πήρε άλλη διαταγή «..μάλιστα δε δεν είχα ούτε περίστροφον εις την διάθεσίν μου».
Ο πλωτάρχης Σ.Αντωνιάδης (που μαζί με τον Ν. Μανταδάκη και τον Ταπίνη συνοδεύουν εν πλω στο Α/Τ ΣΦΕΝΔΟΝΗ τον ΑΚΙΠ Ροζάκη) σημειώνει την ώρα 14.07.30, που ο Ροζάκης αποφασίζει και διατάσσει κατάπλου των πλοίων στο ναύσταθμο Σαλαμίνας.
Ο πλωτάρχης Π.Ευσταθίου είναι παρών στη σκηνή, που ο Σολιώτης λέγει στον Μόραλη, που του ζήτησε να του παραδώσει! καθή! κοντα Διοικητού Ναυστάθμου Κρήτης πως «…εξακολουθεί να ασκεί τα καθήκοντα ΑΔΒΝΚ τηρών τον όρκον του και ότι δεν παραδίδει την διοίκησιν …παρεκάλεσεν τον Πλοίαρχον Μόραλην όπως αποσυρθή εις γραφείον ΔΔ και διέταξεν όπως τοποθετηθεί σκοπός έξωθεν του γραφείου…τον επεσκέφθησαν οι αρχιπλοίαρχος Χ.Σολιώτης.. πλοίαρχος Ευθυμίου… αντιπλοίαρχος Ι.Βασιλειάδης…»
Ο πλωτάρχης Α.Ρομποτής δηλώνει ολοκληρώνοντας την δική του αναφορά πως «…ως Έλλην αξιωματικός ΒΝ θα είμαι πάντοτε πιστός εις το καθήκον προς την πατρίδα μου». Η δήλωση είναι εκ περισσο� και δεν διευκρινίζει, πώς αποδεικνύεται η πίστη αυτή στο καθήκον με πίστη στο στρατιωτικό καθεστώς ή με πίστη στο βασιλιά. Εάν ληφθεί υπόψη, πού απευθύνεται η αναφορά (Μόραλη) γίνεται αντιληπτό πως ο Ρομποτής είναι πιστός στην ... εξουσία.
Ο πλωτάρχης Α. Λαζαράκος συναντά τον πλωτάρχη Α.Χατζηκώστα «..όστις μου είπε ΄΄Αντώνη, πιάσανε τον κ. Μόραλη και τον έχουν υπό περιορισμό΄΄…ο Διοικητής ερωτήσας με πού είναι ο κ. Χατζηκώστας με διέταξε να μη περιφέρομαι εις τους διαδρόμους αλλά να παραμείνω εις γραφείον Αξιωματικού Φυλακής Επιτελείου…». Εί! ναι τ! ο μόνο σημείο από την τετρασέλιδη αναφορά του Λαζαράκου όπου διαφαίνεται η τάση να δείξει τις προτιμήσεις του (καθώς και του Χατζηκώστα) ενώ όλα τα υπόλοιπα περιορίζονται σε ξερή καταγραφή γεγονότων.
Ο Μόραλης σε επιστολή του από 10-2-2005 σημειώνει πως όσο ήταν στο γραφείο του Βασιλειάδη τον «…επλησίασε ο Πλωτ. (Μ) Α. Χατζηκώστας και μου ανέφερε ότι ήταν έτοιμος να τους δέσει όλους, έχοντας τους οργανωμένους στην 21η Απριλίου και βασικά τους βατραχανθρώπους…» Συμπληρώνει πως μετά από αυτήν τη συνάντηση, τοποθέτησε ο Βασιλειάδης σκοπό έξω από τογραφείο «…για να μη με πλησιάσει κανείς…το πρωί πήγα έξω ξυρίστηκα, έκανα την γυμναστική μου και εν συνεχεία περίμενα…». Θέλει να δείξει ο Μόραλης πως στην ουσία δεν ήταν έγκλειστος και κύρια δεν ήθελε βίαιες λύσεις. ΄Όσο για τον Χατζηκώστα, έπρεπε να περιμένει αυτήν ακριβώς την απάντηση στην πρότασή του ΄΄να τους δέσει όλους΄΄. Θα έπρεπε να το κάνει χωρίς ερωτήσεις, εάν πράγματι είχε την πρόθεση και το κουράγιο.
Ο πλωτάρχης Σέκερης (όπως και ο πλωτάρχης Παναγιωταρέας) είναι οι μόνοι, που δηλώνουν καθαρά την τοποθέτησή τους δίπλα στο βασιλι! ά. « Π! ιστός εις τον όρκο μου ως αξιωματικός και πιστός εις τας παραδόσεις της οικογενείας μου …ετέθην εις άμεσον ετοιμότητα διά την εκτέλεσιν οιασδήποτε διαταγής ήθελεν δοθή εις εμέ υπό του Διοικητού όστις από της στιγμής εκείνης αντιπροσώπευεν δι' εμέ την Αυτού Μεγαλειότητα…» γράφει ο Σέκερης. Αργότερα θα αποδείξει έμπρακτα την αντιδικτατορική του τοποθέτηση με την συμμετοχή του στην οργάνωση για κίνημα στο ναυτικό. Στην ίδια αναφορά σημειώνει για το Α/Τ ΑΣΠΙΣ την απροθυμία του κυβερνήτη για απόπλου.
Ο Παναγιωταρέας τονίζει και αυτός, μάλλον ε�ιθετικά πως «..Χωρίς ουδένα δισταγμόν και με πλήρη συναίσθησιν ότι εκτελώ ιερόν καθήκον, πιστός εις τον όρκον τον οποίον έδωσα και ακολουθών την από του 1914 οικογενειακήν μου εν τω ΒΝ παράδοσιν ήτις διακρίνεται διά την τυφλήν υπακοήν, την πίστιν και αφοσίωσιν εις την Βασιλικήν Οικογένειαν της Ελλάδος…» Γράφει όμως τελειώνοντας την αναφορά του και για τους υπολοίπους πως «…άπαντες οι εν τω Αρχηγείω Αξιωματικοί μηδενός εξαιρουμένου είχον ακολουθήσει ομοίαν προς εμέ στάσιν και είχον προσφέρει τα υπό της υπηρεσίας διαταχθέντα μετά ζήλου και μεγίστης ! δρασ�! �ηριότητος…» Ο Παναγιωταρέας τα γράφει αυτά στις 19 Δεκεμβρίου, αφού έχουν προ πολλών ημερών ξεκαθαρίσει όλα και η χούντα των Αθηνών έχει πλήρως κυριαρχήσει. Μπορούσε, όπως οι περισσότεροι, να περιοριστεί σε ουδέτερη καταγραφή γεγονότων. Χρειαζόταν κουράγιο για τέτοιο περιεχόμενο αναφοράς, αφού ακόμα κανείς δεν γνώριζε καθαρά, τι θα κάνει το στρατιωτικό καθεστώς με τους ΄΄κινηματίες΄΄.
Ο Μόραλης και το καθεστώς δεν κυνήγησαν τότε τον Παναγιωταρέα ούτε τις όμοιες περιπτώσεις.
Ο πλωτάρχης Φαρμακοποιός Δ.Κυριακίδης παρέμεινε στα γραφεία τηςδιευθύνσεώς του «…μετά των άλλων συναδέλφων αποφεύγων κάθε σχόλιον επί της καταστάσεως». Ούτε και η δήλωσή του χρειάζεται σχόλιο. Ανήκει στη ΄΄σιωπηρά πλειοψηφία΄΄.
Ο αντιπλοίαρχος Οικονομικός Χ.Γκόφας επισημαίνει πως αξιωματικός της V μεραρχίας είχε τηλεφωνική διαβεβαίωση από τον αντιπλοίαρχο Ι.Βασιλειάδη πως εάν χρειαζόταν «…θα εστέλλετο οπωσδήποτε δύναμις προς ενίσχυσίν των εις περίπτωσιν ανάγκης προκληθησομένης εξ αναρχικών στοιχείων..» Η χώρα βρισκόταν ουσιαστικά στα πρόθυρα συγκρούσεων μεταξύ τμημάτων ενόπλων δυνάμεων και υπ! ήρχα�! � στελέχη του στρατού, που ζητούσαν να παρθούν μέτρα για ΄΄αναρχικές εκδηλώσεις΄΄!!
Παρατηρείται πάντως πως όσο ο βαθμός των στελεχών που υποβάλλουν αναφορές μεγαλώνει, τόσο και λιγοστεύουν τα σημεία που θα μπορούσε να σταθεί κανείς για επισήμανσή τους. Από τους τέσσερις πλοιάρχους κανείς δεν περιλαμβάνει στην αναφορά του, εκτός των ξηρών γεγονότων, κάποιο σχόλιο που θα χρωμάτιζε την τοποθέτησή τους. Επομένως το ενδιαφέρον εντοπίζεται σ' αυτό ακριβώς το σημείο. Οι λεπτομέρειες πάντως που αφηγούνται οι αξιωματικοί στις αναφορές τους, συμπληρ�νουν την εικόνα μιας μεγάλης και πολυάνθρωπης υπηρεσίας και του τρόπου που κινήθηκε εκείνες τις ώρες.
Ο Μπακόπουλος τελειώνει το πόρισμά του με τα «ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΠΙ ΔΙΑΓΩΓΗΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ Β.Ν.» Είναι αυτά που χρησιμοποιούνται στη συνέχεια από τα έκτακτα Συμβούλια Κρίσεως του ΙΗ΄Ψηφίσματος για απόταξη εκείνων, που είχαν επιλέξει ως τους πλέον ανεπιθύμητους.
Δεν κατένειμε ευθύνες για τις κινήσεις των πλοίων του ΔΠΑ/2 (Μουρίκη) δηλαδή τα ΣΥΡΟΣ – ΣΑΜΟΣ - ΡΟΥΣΣΕΝ και ΜΕΡΛΙΝ, όπως έκανε με τα υπόλοιπα, που έπλευσαν για στήριξη του ΄΄κινήμ! ατος�! �΄. Μετέφερε στον διοικητή τους Μουρίκη την πλήρη ευθύνη, για ότι διάτασσε και εκτελούσαν οι κυβερνήτες. Ο Μουρίκης έκανε αυτό που του επέβαλλε η συνείδησή του, ενώ στις αναφορές τους οι κυβερνήτες των πλοίων αυτής της Διοίκησης σημειώνουν χρονολογικά τις κινήσεις τους που ορίζονταν, και το τονίζουν, από τον διοικητή τους.
Ο πλωτάρχης Ι. Σπηλιωτόπουλος του Α/Γ ΣΥΡΟΣ είναι και ο μόνος που μνημονεύει σήμα του διοικητού του με το οποίο ο τελευταίος ξεκαθάριζε τα «...περί αναλήψεως ευθυνών...».
Ο Σπηλιωτόπουλος αλλά και οποιοσδήποτε ενήργησεπαρόμοια, δεν χρειαζόταν να κρυφτεί πίσω από τον Μουρίκη, το Ροζάκη, τον Κονοφάο, το Δέδε. Ο υποπλοίαρχος Ε.Λαγάρας του Ο/Γ ΡΟΥΣΣΕΝ, όπως και ο υποπλοίαρχος Ε.Σακελλαρίου του Ο/Γ ΜΕΡΛΙΝ σημειώνουν τη διαταγή του Μουρίκη ΄΄ακολουθείστε τα ίχνη μου΄΄. Τον είχαν ρωτήσει ως διοικητή τους, τί να κάνουν, όταν πήραν οπτικό σήμα από το σηματωρείο του ΝΣ ΄γυρίστε πίσω΄΄. Οι ίδιοι επίσης καταγράφουν και την απάντηση ΄΄ν' αναφερθείτε εις τας πιστάς του βασιλέως αρχάς΄΄, όταν τους διέταξε να πλεύσουν ανεξάρτητα προς Θεσσαλονίκη και τον ρώτησαν, σε ποιον θα αναφερθ�! �ύν φ�! �άνοντας εκεί. Ο Σακελλαρίου μάλιστα, δίνει την κυρίαρχη διάσταση στη επιλογή του, να εκτελέσει τη διαταγή του προϊσταμένου του διοικητή για απόπλου, ακολουθώντας τα ίχνη του. «..Την 131525 ΒΠ ΜΕΡΛΙΝ απήρεν εκ ΒΝΣ εκτελών την μόνην υπάρχουσαν διαταγήν ήτις άλλωστε προήρχετο εκ της προϊσταμένης αρχής του πλοίου...» Συμπληρώνει πιο κάτω πως, δεν εκτελέσθηκαν οι διαταγές που πράγματι πήραν για επιστροφή «...δεδομένου ότι ο πλους εξετελείτο εν σχηματισμώ υπό ΔΠΑ/2 και υπήρχε διαταγή μη λήψεως ουδεμιάς διαταγής αντιθέτου των ήδη εκδοθέντων υπό ΒΝΣ..». Τέλος ο πλωτά�χης Β. Ζήκας στη δική του αναφορά περιλαμβάνει ακριβώς τα ίδια με τους υπόλοιπους του ΔΠΑ/2 και μάλιστα με λιγότερες απ' όλους λεπτομέρειες.
Αυτό ήταν το πόρισμα της ΕΔΕ Θ. Μπακόπουλου και οι αναφορές των συντελεστών του κινήματος κυβερνητών και διοικητών των πλοίων αλλά και οι αναφορές λοιπών αξιωματικών από τους υπηρετούντες στην Κρήτη. Θα πρέπει να είχε προηγηθεί συνεννόηση του Μπακόπουλου με τον Α/ΓΕΝ Περβαινά. Ο τελευταίος υιοθετεί το πόρισμα ως έχει, το προωθεί και ως δική του έκθεση και χρησιμοποιείται αυτολεξεί στις αιτιολογίες τη�! � έκτ�! �κτης κρίσης των Συμβουλίων του ΙΗ΄Ψηφίσματος. Προβάλλεται η αρχή της μη ευθύνης για διαταγές, που εκτελούσαν στελέχη όχι μικρής ηλικίας, αλλά σε επίπεδο κυβερνητών βαθμού πλωτάρχη και αντιπλοιάρχου. Οι διώξεις δεν είναι μαζικές, σε σχέση με όσους συνειδητά πήραν μέρος στηρίζοντας το κίνημα.
Δώδεκα τουλάχιστον πλοία απέπλευσαν για Θεσσαλονίκη από την Κρήτη και τη Σαλαμίνα -Αμφιάλη. Διώχθηκαν μόνον οι Ροζάκης και Μουρίκης, που επέβησαν πλοίου και διοίκησαν τις μονάδες, που τους ακολούθησαν. Επίσης ο ΑΑΠ Πανάς, και επιτελείς ΓΕΝ και ΑΚΙΠ για την �λη στάση τους. Δεν ασχολήθηκε κανείς στη φάση αυτών των διώξεων με το Δανιήλ, που επίσης είχε επιβεί πλοίου, αλλά δεν ενήργησε ως διοικητής ΔΕΣ/1 που ήταν.
